Jeszcze do XVII wieku na Warmii mieszkało niewielu Żydów, przeszkodą były liczne utrudnienia m.in. ograniczone prawa obywatelskie i zakaz handlu. Według najstarszych istniejących zapisków w Barczewie Żydzi pojawili się w 1825 roku. Należeli oni do ówczesnej gminy żydowskiej w Olsztynie. Przez 20 lat korzystali z opieki tamtejszego rabina, mieli jednak ambicję utworzenia własnej gminy. Barczewscy Żydzi marzyli o własnym domu modlitwy.
W końcu udało im się znaleźć i pozyskać parcelę przy ul. Kościuszki. Wiosną 1896 roku, po 10 latach budowy bożnica została oddana do użytku. Żydzi asymilowali się z lokalną społecznością, wspierając sąsiadów i żyjąc z nimi w zgodzie. Od sierpnia 1938 roku budynek gminnej synagogi przestał być wykorzystywany do celów religijnych. Nowym właścicielem została miejscowa rejentka. Podczas „nocy kryształowej” z synagogi zdjęto Gwiazdę Dawida. Budynek ocalał, bo znajdował się w rękach aryjskich, ogołociła go za to Armia Czerwona, która zajęła Barczewo 30 stycznia 1945 roku.
Budynek w latach 70. XX wieku przejęło Muzeum Warmii i Mazur, a w 1980 roku Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze” w Olsztynie. Teraz gospodarzem jest samorząd Powiatu Olsztyńskiego, co daje szansę na rozszerzenie dotychczasowej działalności synagogi, która jest świadectwem wielokulturowej historii Warmii.
/KO
